การทดสอบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและขับปัสสาวะของสารสกัดเมทานอล สารสกัดคลอโรฟอร์ม และสารสกัดน้ำจากใบอัญชันโดยทดสอบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระในหลอดทดลองด้วยวิธี ferric-reducing antioxidant power (FRAP) และ 2, 2-diphenylpicrylhydrazyl (DPPH) assayโดยใช้สารสกัดขนาด 5-100 มคก./มล. และทดสอบฤทธิ์ขับปัสสาวะในหนูแรทด้วยวิธี Lipschitz model โดยแบ่งหนูเป็น 5 กลุ่ม กลุ่มที่ 1 (กลุ่มควบคุม) ได้รับน้ำกระสายยา (sodium carboxymethyl cellulose (CMC) 2%ใน normal saline) กลุ่มที่ 2 ได้รับยาขับปัสสาวะมาตรฐาน furosemide 20มก./กก. ใน normal saline) กลุ่มที่ 3 ได้รับสารสกัดทั้ง 3 ชนิดขนาด 150 มก./กก. กลุ่มที่ 4 ได้รับสารสกัดทั้ง 3 ชนิดขนาด 300 มก./กก.และกลุ่มที่ 5 ได้รับสารสกัดทั้ง 3 ชนิดขนาด 450 มก./กก. หลังจากนั้น 5 ชม. จึงเก็บปัสสาวะมาวิเคราะห์ผล นอกจากนี้ยังทำการทดสอบฤทธิ์ต้านการเกิดนิ่วในหลอดทดลองด้วยวิธี nucleation assay และ aggregation assayโดยใช้สารสกัดหรือยามาตรฐานcystoneขนาด 400-1,000 มคก./มล. และสังเกตผลที่เวลา 1-3 ชม. การทดสอบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระทั้ง 2 วิธีพบว่าประสิทธิภาพจะขึ้นกับขนาดที่ใช้ และสารสกัดเมทานอลมีฤทธิ์ดีที่สุด โดยการทดสอบด้วยวิธี DPPH assay พบว่าสารสกัดเมทานอล สารสกัดคลอโรฟอร์ม และสารสกัดน้ำ มีค่าความเข้มข้นที่สามารถยับยั้งได้ครึ่งหนึ่ง (IC50) เท่ากับ 35.5, 43.3, และ 41.1 มคก./มล. ตามลำดับ การทดสอบฤทธิ์ขับปัสสาวะพบว่าประสิทธิภาพจะขึ้นกับขนาดที่ใช้ และสารสกัดเมทานอลมีฤทธิ์ดีที่สุดเช่นกัน โดยสารสกัดเมทานอล สารสกัดคลอโรฟอร์ม และสารสกัดน้ำที่ขนาด 450 มก./กก. ทำให้หนูมีปริมาตรของปัสสาวะเท่ากับ 20.73, 18.23, และ 20.47 มล./5 ชม. ตามลำดับ ในขณะที่กลุ่มควบคุมและกลุ่มที่ได้รับยา furosemide หนูมีปริมาตรของปัสสาวะเท่ากับ 12.18 และ 23.34 มล./5 ชม. ตามลำดับ การทดสอบฤทธิ์ต้านการเกิดนิ่วพบว่า สารสกัดเมทานอลมีฤทธิ์ดีที่สุด และสารสกัดจะแสดงฤทธิ์ยับยั้งการเกิดนิ่วอย่างชัดเจนที่ความเข้มข้น>800 มคก./มล. และที่เวลา 3 ชม. การทดสอบด้วยวิธี nucleation assay พบว่าที่ขนาด 1,000 มคก./มล.และเวลา 3 ชม. สารสกัดเมทานอล สารสกัดคลอโรฟอร์ม และสารสกัดน้ำสามารถยับยั้งการเกิด nucleation ของผลึก calcium oxalate ได้73.25%, 63.18%, และ48.25% ตามลำดับ ในขณะที่ยาcystoneสามารถยับยั้งได้ 83.50% เช่นเดียวกับการทดสอบด้วย aggregation assay พบว่า สารสกัดเมทานอล สารสกัดคลอโรฟอร์ม และสารสกัดน้ำสามารถยับยั้งการเกิด aggregation ของผลึก calcium oxalate ได้ 48.34%, 29.25%, และ 43.60% ตามลำดับ ในขณะที่ยาcystoneสามารถยับยั้งได้ 78.35%จากผลการทดลองทั้งหมดแสดงให้เห็นว่า สารสกัดจากใบอัญชันมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระขับปัสสาวะ และอาจช่วยยับยั้งการเกิดนิ่ว โดยสารสกัดเมทานอลมีฤทธิ์ดีที่สุด และถึงแม้จะมีประสิทธิภาพน้อยกว่ายามาตรฐานแต่นับว่ามีแนวโน้มที่ดีในการนำมาพัฒนาเป็นยาหรือผลิตภัณฑ์เพื่อบรรเทาภาวะความดันโลหิตสูง อาการบวมน้ำ หรือความผิดปกติที่เกิดจากนิ่วในทางเดินปัสสาวะได้
J App Pharm Sci. 2021;11(01):152-7.doi: 10.7324/JAPS.2021.110118.