ศึกษาฤทธิ์ทางชีวภาพของสารสกัดเมทานอลจากส่วนต่างๆของเงาะสายพันธุ์สีชมพู [Pink rambutan (Nephelium lappaceum Linn.)] ได้แก่ ใบ กิ่ง เมล็ด เปลือกผลสุก และเปลือกผลดิบ โดยใช้วิธีการสกัด 2 รูปแบบคือ การแช่สกัด (maceration) และการสกัดด้วยวิธีซอกเลต (soxhlet extraction) โดยใช้เอทานอลเข้มข้น 95% เป็นตัวทำละลาย ผลจากการวิเคราะห์ปริมาณสารกลุ่มฟีนอลิกและฟลาโวนอยด์ด้วยวิธี Folin-Ciocalteu assay และ aluminum chloride colorimetric assay พบว่า สารสกัดจากเปลือกผลดิบที่สกัดด้วยวิธีการแช่สกัดมีปริมาณสารกลุ่มฟีนอลิกสูงสุด (67.60±4.38 มก. เทียบเท่า gallic acid/ก. ของสารสกัด) และสารสกัดจากเปลือกผลดิบที่สกัดด้วยวิธีซอกเลตจะมีปริมารสารกลุ่มฟลาโวนอยด์สูงสุด (678.72±23.59 มก. เทียบเท่า quercetin/ก. ของสารสกัด) การวิเคราะห์ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระพบว่า สารสกัดจากใบที่สกัดด้วยวิธีการแช่สกัดมีฤทธิ์ต้านการเกิดอนุมูลอิสระได้สูงสุด โดยมีค่าความเข้มข้นในการยับยั้งการเกิดอนุมูลอิสระลงครึ่งหนึ่งเท่ากับ 0.320±0.070, 0.274±0.029 และ 0.203±0.021 มก./มล. เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH assay, lipid peroxidation inhibition assay และ metal chelation activity assay ตามลำดับ การทดสอบความเป็นพิษบนเซลล์มะเร็งเม็ดสีผิว B16F10 และเซลล์ผิวหนัง human skin fibroblast พบว่า สารสกัดทุกชนิดที่ความเข้มข้น 0.01-0.1 มก./มล. ไม่แสดงความเป็นพิษต่อเซลล์ นอกจากนี้ยังพบว่า สารสกัดจากเปลือกผลสุกที่สกัดด้วยวิธีซอกเลตมีฤทธิ์ยับยั้งการสร้างเม็ดสีเมื่อทำการทดสอบบนเซลล์ B16F10 โดยคิดเป็น 52.7±09% และมีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ tyrosinase เมื่อทดสอบด้วยวิธี mushroom tyrosinase inhibition activity โดยมีค่าความเข้มข้นในการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ดังกล่าวลงครึ่งหนึ่ง (IC50) เท่ากับ 0.04±0.02 มก./มล. โดยมีค่าใกล้เคียงกับสารมาตรฐาน kojic acid (IC50 เท่ากับ 0.02±0.01 มก./มล.) เปลือกผลดิบที่สกัดด้วยวิธีซอกเลตมีฤทธิ์กระตุ้นการสังเคราะห์คอลลาเจนและมีผลเพิ่มการแสดงออกของยีนส์ที่เกี่ยวข้องในกระบวนการควบคุมกระบวนการทางชีวภาพและวงจรชีวิตระดับเซลล์ที่เกี่ยวข้องกับความแก่ชราได้แก่ Sirt1 และ Foxo1 เมื่อทำการทดสอบบนเซลล์ human skin fibroblast ผลจากการศึกษาแสดงให้เห็นว่า สารสกัดเอทานอลจากเปลือกผลสุกและดิบของเงาะพันธุ์สีชมพูที่สกัดด้วยวิธีซอกเลตมีฤทธิ์ที่เป็นประโยชน์ซึ่งอาจนำไปพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางเพื่อบำรุงผิวหนังในด้านต่าง ๆ ได้แก่ ช่วยลดเลือนริ้วรอย ลดจุดด่างดำ และทำให้ผิวขาว เป็นต้น
Saudi Pharm J. 2023;31(4):535-46.