ถาม-ตอบ

คำถาม : การใช้มะขามแขกและชุมเห็ดเทศ

maximum dose ในแต่ละวัน ของการใช้มะขามแขก และของชุมเห็ดเทศ เป็นยาระบาย คือเท่าไรและ overdose ของสมุนไพรทั้งสองชนิดคือเท่าไร
Date : 15/6/2555 12:12:00

คำตอบ : ขนาดที่แนะนำให้ใช้เพื่อการระบายและแก้อาการท้องผูกตามข้อมูลสมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐาน
1. มะขามแขกขนาดที่แนะนำ คือใช้ใบแห้ง 1-2 กำมือ (หนัก 3-10 ก.) ต้มกับน้ำดื่ม หรือใช้วิธีบดเป็นผงชงน้ำดื่ม หรือใช้ฝัก 4-5 ฝัก ต้มกับน้ำดื่ม บางคนดื่มแล้วเกิดอาการไซ้ท้อง (ฝักจะมีผลข้างเคียงน้อยกว่าใบ) แก้ไขได้โดยใช้ร่วมกับยาขับลมจำนวนเล็กน้อยและในศึกษาความเป็นพิษเฉียบพลันของสารสกัดจากมะขามแขก (ประกอบด้วย sennosides 20%) ในหนูเม้าส์ พบว่าขนาดที่ทำให้เกิดพิษ คือ 2.5 ก./กก. เมื่อศึกษาเฉพาะความเป็นพิษของสาร sennosidesพบว่าขนาดที่ทำให้หนูแรทและหนูเม้าส์ตายครึ่งหนึ่ง (LD50) คือ 5 ก./กก. โดยสาเหตุการตายเนื่องมาจากอาการขาดน้ำและเสียสมดุลเกลือแร่ในร่างกายจากอาการท้องเสียรวมทั้งมีรายงานอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้มะขามแขกติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน ว่ามีผลทำให้เอ็นไซม์ในตับสูงขึ้น รวมทั้งอาจทำให้เกิดอาการตับพกพร่องและไตวายเฉียบพลัน ในหญิงที่รับประทานสารสกัด sennoside B จากมะขามแขก ขนาด 100 มก. ทุกวัน ร่วมกับชาระบายที่มีส่วนผสมของมะขามแขก ขนาด 10 ก. 2 ครั้ง/สัปดาห์ เป็นเวลา 1 เดือน และในหญิงที่รับประทานชามะขามแขกวันละ 1 ลิตร (ประกอบด้วยมะขามแขก 70 ก.) ทุกวันติดต่อกันนาน 3 ปี
2. ชุมเห็ดเทศ ขนาดที่แนะนำคือใช้ใบ 8-12 ใบ ตากแดดให้แห้ง ป่นเป็นผงชงกับน้ำเดือดรินน้ำดื่ม หรือใช้ดอก 1 ช่อ กินสดๆ เป็นยาระบาย หรือใช้ใบและก้านขนาดใหญ่ ประมาณ 3-5ช่อ นำมาต้มกับน้ำประมาณ 2 ขัน (1500 ซี.ซี.) ต้มให้เดือดเหลือน้ำประมาณ 1/2 ขัน ใส่เกลือพอมีรสเค็มเล็กน้อย ดื่มวันละ 1 แก้ว (250 ซี.ซี.) หรือใช้ใบสดหรือแห้งประมาณ 12 ใบ ต้มกับน้ำดื่มครั้งละแก้ว หรือโดยนำยาชงถุงละ 3-4 กรัม มาชงน้ำเดือด 120 ซี.ซี. ทิ้งไว้นาน 10 นาที ในการศึกษาความเป็นพิษแบบเฉียบพลันพบว่าขนาดของสารสกัดน้ำจากใบชุมเห็ดที่หนูเม้าส์ตายครึ่งหนึ่งเมื่อฉีดเข้าทางช่องท้อง คือ 905.4 มก./กก. และขนาดของสารสกัดสารสกัดจากใบด้วยอัลกอฮอล์ (50%) ที่ทำให้หนูเม้าส์ตายร้อยละ 50 เมื่อให้ทางปากและใต้ผิวหนังมีค่ามากกว่า 15 ก./นน.ตัว 1 กก. และทางช่องท้องเท่ากับ 8.03 ก./กกนอกจากนี้เมื่อป้อนสารสกัดใบชุมเห็ดเทศด้วยอัลกอฮอล์ (50%) เข้าช่องท้องหนูขาว ในขนาด 125 มก./กก. ไม่ทำให้แท้ง ไม่เป็นพิษต่อตัวอ่อน แต่การเปลี่ยนแปลงของรอบเดือนไม่ชัดเจน และในการทดลองฤทธิ์เป็นยาระบายของชุมเห็ดเทศ พบอาการไม่พึงประสงค์ คือคลื่นไส้ มวนท้อง ปวดท้อง ท้องเสีย
แต่ยังไม่มีการศึกษาทางคลินิคว่าการรับประทานในขนาดเท่าใดจะจึงถือเป็น overdose ดังนั้นไม่ควรรับประทานเกินว่าขนาดที่แนะนำ หรือรับประทานติดต่อกันเป็นเวลานาน เนื่องจากอาจทำให้ระบบประสาทที่ควบคุมการทำงานของลำไส้เคยชินกับการกระตุ้นด้วยสมุนไพร สามารถอ่านข้อมูลความเป็นพิษและอาการไม่พึงประสงค์เพิ่มเติมได้ที่ เว็บไซต์ของสำนักงานฯ เลือกที่หัวข้อฐานข้อมูลสมุนไพรสาธารณสุขมูลฐาน ค่ะ

Web Link ที่เกี่ยวข้อง

ที่อยู่

Social media