ว่านหางจระเข้

ชื่อวิทยาศาสตร์ Aloe vera L.

วงศ์ Aloaceae

ชื่อพ้อง A. indica Royle, A. barbadensis Mill.

ชื่ออื่น ๆ ว่านไฟไหม้ หางตะเข้ Aloe, Aloin, Barbados aloe, Crocodile’s tongue, Indian aloe, Jafferabad, Mediteranian aloe, Star cactus, True aloe

สารออกฤทธิ์ Methyl polysaccharide (1), oligosaccharide (2), polysaccharide(3), polyuronide (4)

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่เกี่ยวกับการรักษาแผลเปื่อยเรื้อรัง

1. ฤทธิ์สมานแผล

ดูรายละเอียดจากแก้โรคแผลในกระเพาะอาหาร

2. ฤทธิ์ต้านการอักเสบ

ดูรายละเอียดจากแก้งูสวัด เริม

3. ฤทธิ์รักษาแผลไหม้เนื่องจากรังสี

การรักษาด้วยการใช้แสงทำให้เกิดการไหม้ หรืออาการผิวหนังอักเสบ มีผู้นำว่านหางจระเข้มาใช้รักษาอาการเหล่านั้น พบว่าอาการดีขึ้น (3, 5-19) โดยมีการใช้วุ้นว่านหางจระเข้ (3, 5, 7, 8, 11, 12, 15, 16, 19, 20-23) และใช้ fresh whole leaves (6,10) ใช้ขี้ผึ้ง (13) ทำเป็นอีมัลชั่น (14) แต่ fresh leaves ให้ผลดีกว่าขี้ผึ้ง (10) การศึกษากระบวนการออกฤทธิ์พบว่าเกี่ยวข้องกับการจับอนุมูลอิสระที่เกิดขณะฉายแสง (17, 18) Wang และคณะ (24) ได้ศึกษาพบว่า polysaccharide จากวุ้นว่านหางจระเข้ สามารถป้องกันอันตรายแก่หนูที่รับรังสีโคบอลท์ ทำให้อัตราการตายลดลง เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกร็ดเลือดเพิ่มขึ้น โดยฉีด polysaccharide ในขนาด 25 และ 50 มก./กก. ทางช่องท้องก่อนรับการฉายแสง ผลการวิจัยที่คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล แสดงว่าครีมว่านหางจระเข้ทำให้แผลหายเร็วกว่ากลุ่มที่ได้รับครีมเบส (3) และยังพบว่าวุ้นว่านหางจระเข้สามารถรักษาอาการเนื่องจากถูกรังสีของ conjunctiva (21)

การศึกษาบางอันไม่ได้ผล (22) มีการศึกษาในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมซึ่งรักษาด้วยการฉายรังสี 225 คน เมื่อเปรียบเทียบผล กลุ่มที่ใช้ aqueous cream และใช้วุ้นว่านหางจระเข้ 95% พบว่ากลุ่มที่ใช้วุ้นว่านหางจระเข้ไม่ได้ผล ผู้ป่วยยังมีอาการคันและปวดแสบปวดร้อน (20) ซึ่งตรงกับรายงานของ Williams และคณะ (23) ซึ่งได้ทดสอบในผู้ป่วยมะเร็ง 108 คน เมื่อได้รับวุ้นว่านหางจระเข้พบว่าไม่สามารถป้องกันอันตรายจากการฉายรังสี

นอกจากดูผลของการรักษาแผลที่เกิดจากรังสีแล้ว ได้มีผู้ศึกษาผลการป้องกันแสง UV มีผู้ทดลองในผู้ป่วย 12 ราย ว่าช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น (25) การศึกษาพบว่า oligosaccharide ซึ่งมีน้ำหนักโมเลกุล 1,000 - 5,000 daltons สามารถป้องกันการทำลายระบบภูมิคุ้มกันของผิวหนัง (2) Lee และคณะได้ศึกษาพบว่าสารซึ่งมีน้ำหนักโมเลกุลน้อยกว่า 1,000 daltons สามารถป้องกันแสง UVA ไม่ให้ทำลายระบบภูมิคุ้มกันของผิวหนัง (26) และพบว่าเมื่อนำสารนี้ในขนาด 0.1, 0.5 และ 2.5 มก./มล. พ่นหลังหนูถีบจักรทันทีหลังจากได้รับแสง พบว่าสามารถป้องกันรังสี UVB (27) แสง UV จะกระตุ้นการสร้าง matrix degrading metalloproteinase (MMPs) ซึ่งไปทำลาย connective tissue ทำให้ผิวหนังหยาบกร้านแก่ก่อนวัย และอาจเกิดมะเร็ง วุ้นว่านหางจระเข้สามารถยับยั้งการสร้าง MMPs และช่วยให้เซลล์รอดชีวิตจากการทำลายของ UVA (28) และมีการพัฒนาตำรับวุ้นว่านหางจระเข้ซึ่งใช้ป้องกันการไหม้เนื่องจากแดดได้ผลดี (29) แต่มีรายงานว่าการใช้ gel ว่านหางจระเข้ในการรักษาและป้องกันอาการแดงเนื่องจาก UVB ไม่ได้ผล (30, 31)

4. ฤทธิ์รักษาแผลไหม้เนื่องจากความร้อน

มีการศึกษาเรื่องการใช้วุ้นว่านหางจระเข้ในการรักษาแผลไหม้เนื่องจากความร้อนในสัตว์ทดลองต่างๆ Rodriguez-Bigas และคณะ (32) ได้ทดลองทำให้เกิดแผลไหม้ด้วยความร้อนในหนูตะเภา และใช้วุ้นว่านหางจระเข้ทา พบว่าแผลหายเร็วขึ้น การติดเชื้อเนื่องจากแบคทีเรียลดลง เมื่องานของเขาตีพิมพ์ได้มีผู้เห็นด้วยหลายคน (33-35) อย่างไรก็ตาม Kaufman (35) ได้ให้ความเห็นเพิ่มเติมเรื่องการทดลองว่า การ biopsy แผลไปตรวจ จะมีผลกระทบต่อการรักษาแผลไหม้ ต่อมาได้มีการทดลองใช้ gel รักษาแผลไหม้เนื่องจากความร้อนและหิมะกัด พบว่าได้ผล และช่วยรักษาเนื้อเยื่อบริเวณแผลไม่ให้ตาย แผลจึงหายเร็วขึ้น (36) อย่างไรก็ตาม Kaufman และคณะ (37) รายงานว่าผลไม่ดีเท่าครีม silver sulfadiazine

นอกจากหนูตะเภามีการทดลองในหนูขาวซึ่งได้ผลดีในการรักษา (38) การทดลองในหนูถีบจักร ซึ่งทำให้เป็นแผลไหม้ในความลึกต่างๆ กัน พบว่าได้ผลสำหรับแผลไหม้ระดับ 1 และระดับ 2 ส่วนระดับ 3 เกิดการติดเชื้อจึงทดลองไม่ได้ การศึกษายังชี้ให้เห็นว่าครีมได้ผลดีกว่าวุ้นสด (39) การทดลองในกระต่ายพบว่าครีมวุ้นว่านหางจระเข้ นอกจากจะทำให้แผลหายเร็วยังพบว่าทำให้เกิดแผลเป็นน้อย (40) Cera และคณะ (41) ได้ทดลองให้ครีม Dermide ซึ่งมีวุ้นว่านหางจระเข้ 80% ในสุนัข 2 ตัว ซึ่งเป็นแผลไหม้พบว่าใช้ได้

มีผู้พบว่า polyuronide จาก aloe ใช้รักษาแผลไหม้ได้ (4) ต่อมาผู้ทดลองเดียวกันได้เตรียมอนุพันธุ์ methyl ของ polysaccharide เมื่อนำไปทดสอบพบว่ารักษาแผลไหม้ได้เป็นอย่างดี (1)

มีการศึกษาในผู้ป่วยหลายรายงาน การศึกษาในผู้ป่วย 38 ราย โดยใช้วุ้นสด เปรียบเทียบกับ silver sulfadiazine พบว่าใช้วุ้นสดได้ผล 95% ในขณะที่อีกกลุ่มได้ผล 83% มีอาการไม่พึงประสงค์บ้างเล็กน้อย คือรู้สึกระคายเคือง (42) มีการศึกษาผลของครีมว่านหางจระเข้ในผู้ป่วยนอกที่เป็นแผลไหม้ระดับ 2 พบว่าเมื่อเปรียบเทียบกับผู้ที่ได้รับ silver sulfadiazine พบว่ากลุ่มที่ได้รับว่านหางจระเข้หายเร็วกว่า silver sulfadiazine โดยหายในเวลา 13 ± 2.41 วัน และ 16.15 ± 1.98 วัน ตามลำดับ (43) รายงานผลการรักษาในคนไข้ 27 ราย เปรียบเทียบกับ vassaline พบว่าหายในเวลา 11.89 วัน และ 18.19 วันตามลำดับ (44) แม้ว่าก่อนหน้าจะมีผู้เชื่อว่าแผลที่หายเนื่องจากน้ำมันในครีมทำให้แผลไม่แห้งจึงหายเร็วก็ตาม (45) แต่ผลการทดลองข้างต้นก็น่าจะยืนยันประสิทธิภาพของครีมวุ้นว่านหางจระเข้ นอกจากวุ้นว่านหางจระเข้ มีผู้ทำขี้ผึ้งว่านหางจระเข้ใช้รักษาแผลไหม้เนื่องจากน้ำร้อนลวก (46, 47)

แผลไหม้อื่น

การใช้ว่านหางจระเข้รักษาแผลไหม้เนื่องจากกรด hydrofluric ไม่ได้ผล (48) แต่สามารถลดการระคายเคืองเนื่องจาก chlorine dioxide (49)

5. ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุแผลติดเชื้อ

มีการศึกษาวิจัยฤทธิ์ในการยับยั้งการเป็นแผลเรื้อรัง เป็นหนอง ทั้งในส่วนที่เป็นสารสกัดอัลกอฮอล์ น้ำ และส่วนที่เป็นวุ้น การศึกษาพบว่า aloe emodin (50) anthraquinone (51) สารสกัด (52) ได้ผลดี และยังมีการนำสารสกัดไปใช้ร่วมกับ streptomycin ในการรักษาแผลติดเชื้อ Staphylococcus aureus ได้ผลดี (53) อย่างไรก็ตามมีรายงานว่าไม่ได้ผล ได้แก่ สารสกัด อัลกอฮอล์ (95%) (54-57) สารสกัดอัลกอฮอล์ 88% (58) และ Tincture (59) และมีการศึกษาผลของสารสกัดด้วยน้ำ พบว่าไม่ได้ผลในการฆ่าเชื้อ Staphyloccus aureus (54, 60) การศึกษาส่วนของวุ้นว่านหางจระเข้ พบว่าเมื่อนำไปทำให้แห้งด้วยวิธีแช่แข็ง ไม่ให้ผล แต่ถ้านำไปทำให้ร้อน 80°C 15 นาที พบว่ามีผลยับยั้ง Staphyloccus aureus (61) การศึกษาต่อมาพบว่า Aloe vera gel ความเข้มข้น 90% ให้ผลยับยั้ง Staphyloccus aureus แต่ผลสู้ผลิตภัณฑ์ครีมที่เตรียมจากวุ้นไม่ได้ (62) แต่มีรายงานว่าวุ้นว่านหางจระเข้ไม่ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Staphyloccus aureus (55)

นอกจากฆ่าเชื้อ Staphyloccus aureus แล้ว สารสกัดอัลกอฮอล์ (95%) ได้ผลไม่ดีในการฆ่าเชื้อ Pseudomonas aeruginosa (56) และ juice ของว่านหางจระเข้มีฤทธิ์อ่อนๆ ในการยับยั้ง Pseudomonas aeruginosa (63) Ferro และคณะพบว่าวุ้นว่านหางจระเข้ยับยั้ง Streptococus pyogenes (64) จะเห็นได้ว่าฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อที่ทำให้แผลเป็นหนองเรื้อรังไม่ได้อยู่ที่วุ้นว่านหางจระเข้ แต่อยู่ที่ยาง จึงไม่ควรใช้วุ้นรักษาแผลเรื้อรังอย่างเดียว ต้องใช้ร่วมกับยาปฏิชีวนะ

หลักฐานความเป็นพิษและการทดสอบความเป็นพิษ

ดูรายละเอียดในแก้งูสวัด เริม

จากผลการทดลองข้างต้นจะเห็นว่า ว่านหางจระเข้มีฤทธิ์สมานแผล แก้อักเสบ และรักษาแผลไหม้ได้ผลดี โดยเฉพาะในส่วนของวุ้น แต่ฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อของวุ้นไม่ดี จึงต้องใช้ร่วมกับยาปฏิชีวนะ บางการทดลองใช้สารสกัดจะมี anthraquinone ปนมา สารเหล่านี้มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อได้จึงอาจช่วยให้แผลเรื้อรังเป็นหนองหายได้ อย่างไรก็ตามอาจทำให้ระคายเคืองและแพ้ได้ จึงแนะนำให้ใช้ส่วนวุ้น

เอกสารอ้างอิง

1. Farkas A. Methylation of polysaccharides from aloe plants for use in treatment of wounds and burns. Patent: U S 3,360,510, 1967:3pp.

2. Strickland FM, Pelley RP, Kripke ML. Cytoprotective oligosaccharide from aloe preventing damage to the skin immune system by UV radiation. Patent: PCT Int Appl WO 98 09,635, 1998:65pp.

3. ณรงค์ชัย ประสิทธิ์ภูริปรีชา นิศา อินทรโกเศส โอภา วัชรคุปต์ พิสมัย ทิพย์ธนทรัพย์. การทดลองใช้สารสกัดว่านหางจระเข้กับแผลที่เกิดจากรังสีบำบัด. รายงานโครงการพิเศษ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, 2529.

4. Farkas A. Topical medicament containing aloe polyuronide for treatment of burns and wounds. Patent: U S 3,103,466, 1963:4pp.

5. Bosley C, Smith J, Baratti P, et al. A Phase III trial comparing an anionic phospholipid-based (APP) cream and Aloe vera-based gel in the prevention and treatment of radiation dermatitis. Int J Radiat Oncology Biol Physics 2003;57(2):S438.

6. Collins CF, Collins C. Roentgen dermatitis treated with fresh whole leaf of Aloe vera. Amer J Roentgen 1935; 33(3):396-7.

7. Fine A, Brown S. Cultivation and clinical application of Aloe vera leaf. Radiology 1939;32:735-6

8. Flagg J. Aloe vera gel in dermatological preparations. Am Perfumer Aromal 1959;74(4):27-8,61.

9. Horn CL. Botanical science helps to develop a new relief for human suffering. Jour New York Bot Gard 1941;42(496):88-92.

10. Loveman AB. Leaf of Aloe vera in treatment of roentgen ray ulcers. Archives Dermatol Syphilol 1937:36:838-43.

11. Mandeville FB. Aloe vera in the treatment of radiation ulcers of mucous membranes. Radiology 1939;32:598-9.

12. Olsen DL, Raub Jr.W, Bradley C, et al. The effect of Aloe vera gel/mild soap versus mild soap alone in preventing skin reactions in patients undergoing radiation therapy. Oncology Nursing Forum 2001;28(3):543-7.

13. Rattner DH. Roentgen ray dermatitis with ulcer. Arch Dermatol Syphilol 1936;33:593-4.

14. Rostotskit BK, Aleshkina YA. Aloe emulsion. Patent: U S S R 111, 903 1958.

15. Rowe TD. Effect of fresh Aloe vera jell in the treatment of third degree roentgen reactions on white rats. J Amer Pharm Ass Sci Ed 1940;29:348-50.

16. Rowe TD, Lovell BK, Parks LM. Further observations on the use of Aloe vera leaf in the treatment of third degree x-ray reactions. J Amer Pharm Ass Sci Ed 1941;30:266-9.

17. Sato Y, Ohta S, Shinoda M. Studies on chemical protectors against radiation. XXXI. Protection effects of Aloe arborescens on skin injury induced by X-irradiation. Yakugaku Zasshi 1990;110(11):876-84.

18. Sato Y, Kamazawa N, Suzuki M, Wang CM, Ohta S, Shinoda M. Studies on chemical protectors againgst radiation. XXXIII. Protective mechanisms of various compounds against skin injury induced by radiation. Yakugaku Zasshi 1991;111(1):51-8.

19. Wright CS. Aloe vera in the treatment of roentgen ulcers and telangiectasis. J A M A 1936;1061363-4.

20. Heggie S, Bryant GP, Tripcony L, et al. A phase III study on the efficacy of topical Aloe vera gel on irrdiatied breast tissue. Cancer Nursing 2002;25(6):442-51.

21. Lawrence D. Treatment for flash burns of the conjunctiva. N Engl J Med 1984;311(6):413.

22. Lushbaugh CC, Hale DB. Experimental acute radiodermatitis following beta irradiation. I: Histopathological study of the mode of action of therapy with Aloe vera. Cancer 1953;6:690-8.

23. Williams M, Bruk M, Loprinzi CL, et al. Phase III double-blind evaluation of an Aloe vera gel as a prophylactic agent for radiation-induced skin toxicity. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1996;36(2):345-9.

24. Wang Z, Wang Y, Huang Z, Zhong S, Chen Q, Xiao M. Protective effect of aloe polysaccharides in radiation injured mice. Zhongcaoyao 2002;33(3):251-3.

25. Burger A, Greeber M, Schuster O. Aloe vera. The renacence of a traditional natural drug as a dermopharmaceuticol. SOFW J 1994;120(9):526,528-9.

26. Lee CK, Han SS, Mo YK, et al. Prevention of ultraviolet radiation-induced suppression of accessory cell function of Langerhans cells by Aloe vera gel components. Int J Immunopharmacology 1997;37(2-3):153-62.

27. Lee CK, Han SS, Shin YK, et al. Prevention of ultraviolet radiation-induced suppression of contact hypersensitivity by Aloe vera gel components. Int J Immunopharmacology 1999;21(5):303-10.

28. Guinea M, Barrantes E. Aloe gel antagonized raised up of matrix metallo proteinases in fibroblasts exposed to UVA radiation. Phytomedicine Supp II 2000:103.

29. ลือรัตน์ อนุรัตนพานิช สมศักดิ์ ตั้งใจรักการดี พิมลพรรณ นิตยานุกุล. การตั้งตำรับใช้เฉพาะที่ “ว่านหางจระเข้สำหรับเป็น anti-sunburn” รายงานโครงการพิเศษ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, 2534.

30. Crowell J, Hilsenbeck S, Penneys N. Aloe vera does not affact cutaneous erythema and blood flow following ultraviolet B exposure. Photo-Dermatology 1989;6(5):237-9.

31. Leenutaphong V, Chunhajinda S, Sunthonpalin P, Boonchai W. Can Aloe vera treat or protect from sunburn? Siriraj Hosp Gaz 1998;50(1):91-3.

32. Rodriguea-Bigas M, Cruz NI, Sua¢rez A. Comparative evaluation of Aloe vera in the management of burn wounds in guinea pigs. Plast Reconstr Surg 1988;81(3):386-9.

33. Frumkin A. Aloe vera, salicylic acid, and aspirin for burns. Plast Reconstr Surg 1989;83(1):196.

34. Kivett WF. Aloe vera for burns. Plast Reconstr Surg 1989;83(1):195.

35. Kaufman T, Newman AR, Wexler MR. Aloe vera and burn wound healing. Plast Reconstr Surg 1989:1075-6.

36. Heggers JP, Pelley RP, Robson MC. Beneficial effects of aloe in wound healing. Phytother Res 1993;7:S48-S52.

37. Kaufman T, Kalderon N, Ullmann Y, Berger J. Aloe vera gel hindered wound healing of experimental second-degree burns: A quantitative controlled study. JBCR 1988;9(2):156-9.

38. Duansak D, Somboonwong J, Patumraj S. Effects of Aloe vera on leukocyte adhesion and TNF-alpha and IL-6 levels in burn wounded rats. Clin Hemorhel Microrirc 2003;29(3-4):239-46.

39. Bunyapraphatsara N, Jirakulchaiwong S, Thirawarapan S, Manonukul J. The efficacy of Aloe vera cream in the treatment of first, second and third degree burns in mice. Phytomedicine 1996;2(3):247-51.

40. Rovatti B, Brennan RJ. A comparative study of the immediate and delayed histopathological changes of the skin in untreated and treated thermal burns. Ind Med Surg 1959;28:364-8.

41. Cera LM, Heggers JP, Robson MC, Hagstrom WJ. The therapeutic efficacy of Aloe vera cream (Dermaide Aloe^Ò) in thermal injuries: Two case reports. J Am Anim Hosp Assoc 1980;16(5):768-72.

42. Thamlikitkul V, Bunyapraphatsara N, Riewpaiboon W, et al. Clinical trial of Aloe vera Linn. for treatment of minor burns. Siriraj Hosp Gaz 1991;43(5):313-6.

43. Heck E, Head M, Nowak D, Helm P, Baxter C. Aloe vera (gel) cream as a topical treatment for outpatient burns. Burns 1979;7(1):291-4.

44. Visuthikosol V, Chowchuen B, Sukwanarat Y, Sriurairatana S, Boonpucknavig V. Effect of Aloe vera gel to healing of burns wound a clinical and histologic study. J Med Assoc Thailand 1995;78(8):403-9.

45. Ship G. Is topical Aloe vera plant mucus helpful in burn treatment? JAMA 1977;238(16):1770.

46. Crewe JE. The external use of aloes. Minnesota Med 1937;20:670-3.

47. Crewe JE. Aloes in the treatment of burns and scalds. Minnesota Med 1939;22:538-9.

48. Bracken WM, Cuppage F, Mclaury RL, KirwinC, Klaassen CD. Comparative effectiveness of topical treatment for hydrofluric acid burns. J Occup Med 1985;27(10):733-9.

49. Alliger H, Roozdar H. Chlorine dioxide skin medicating compositions for preventing irritation. Patent: U S US 5,616,347 1997:6pp.

50. Chen C-H, Li T-T, Su H-L, Wang C-I. Chinese rhubarb. VII. Mechanism of antibiotic action of anthraquinone derivatives. Effects on the respiration of Staphylococcus aureus. Sheng Wu Hua Hsueh Yu Sheng Wu Wu Li-sueh Pao 1963;3(4):426-33.

51. Vishkanova SA, Izosimova SB, Adgina VV, Shipulina LD. Prospects of the search for antimicrobial agents among quinones of plant origin. Rastit Resur 1979;15(2):167-77.

52. Yao S. Study on bactericidal action of aloe extracts. Shipin Kexue (Beijing, China) 2002;23(4):137-9.

53. Kashcheeva GM. The combined use of penicillin and placenta extract in experimental Staphylococcus infection. Urozhai Klev 1966:58-63.

54. Gottshall RY, Lucas EH, Lickfeldt A, Roberts JM. The occurrence of antibacterial substances active against Mycobacterium tuberculosis in seed plants. J Clin Invest 1949;28:920-3.

55. Fly LB, Kiem I. Tests of Aloe vera for antibiotic activity. Econ Bot 1963;17(1):46-9.

56. Ahmad I, Mehmood Z, Mohammad F. Screening of some Indian medicinal plants for their antimicrobial properties. J Ethnopharmacol 1998;62(2):183-93.

57. Moody JO, Adebiyi OA, Adeniyi BA. Do Aloe vera and Ageratum conyzoides enhance the anti-microbial activity of traditional medicinal soft soaps (Osedudu)? J Ethnopharmacol 2004;92(1):57-60.

58. Caceres A, Alvarez AV, Ovando AE, Samayoa BE. Plants used in Guatemala for the treatment of respiratory diseases. 1. Screening of 68 plants against gram-positive bacteria. J Ethnopharmacol 1991;31:193-208.

59. Caceres A, Giron LM, Alvarado SR, Torres MF. Screening of antimicrobial activity of plants popularly used in Guatemala for the treatment of dermatomucosal diseases. J Ethnopharmacol 1987;20(3):223-37.

60. Martinez MJ, Betancourt J, Alonso-Gonzalez N, Jauregui A. Screening of some Cuban medicinal plants for antimicrobial activity. J Ethnopharmacol 1996;52:171-4.

61. Lorenzetti LJ, Salisbury R, Beal JI, Baldwin JN. Bacteriostatic property of Aloe vera. J Pharm Sci 1964;53(10):1287.

62. Heggers JP, Pineless GR, Robson MC. Dermaide Aloe^Ò/ Aloe vera Gel^Ò: Comparison of the antimicrobial effects. J Amer Med Technol 1979;41(5):293-4.

63. Soeda M. Studis on antibacterial and anti-fungal activity of cape aloe. Jap J Bacteriol 1966;21(10):609-14.

64. Ferro VA, Bradbury F, Cameron P, et al. In vitro susceptibilities of Shigella flexneri and Streptococcus pyogenes to inner gel of Aloe barbadensis. Antimicrob Agents Chemother 2003;47(3):1137-9.