ชะเอมเทศ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Glycyrrhiza glabra L.

วงศ์ Fabaceae (Leguminosae)

ชื่อพ้อง -

ชื่ออื่นๆ Common licorice, Licorice, Russian licorice, Spanish licorice

สารออกฤทธิ์ ไม่มีรายงานการวิจัย

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่เกี่ยวกับแก้ไอ

1. ฤทธิ์ต้านการไอ

เมื่อนำตำรับยาซึ่งประกอบด้วยสารสกัดรากชะเอมเทศกับสารสกัดหนอนตายอยาก และน้ำมันกานพลู ฉีดเข้าช่องท้องหนูขาวที่เหนี่ยวนำให้เกิดการไอด้วยแอมโมเนีย พบว่ามีผลระงับการไอได้ และยังมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumonia และ b-Streptococcus group B (1) เมื่อทดสอบตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 1 ก./กก. ทดสอบในหนูตะเภาซึ่งได้รับควันบุหรี่ที่เหนี่ยวนำให้เกิดอาการไอด้วย capsaicin พบว่าสามารถระงับการไอได้ (2)

2. ฤทธิ์ลดการอักเสบ

รากชะเอมเทศไม่ระบุขนาดรับประทาน สามารถลดการอักเสบในคน (3) และหนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วย carrageenan หรือ a-chymotrypsin (4) ส่วนสารสกัดบิวทานอล อีเทอร์ และน้ำต้มจากรากขนาด 20 ก./กก.(5) และไม่ระบุขนาด (6) ทดสอบโดยให้ทางสายยางเข้าสู่กระเพาะอาหารหนูขาวซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วยฟอร์มาลีน และทดสอบด้วยวิธี albumin stabilizing พบว่าสามารถลดการอักเสบได้

เมื่อนำยาชงจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่ระบุขนาดรับประทาน พบว่าสามารถลดการอักเสบในคน (7) สารสกัดตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่ระบุขนาด ทดสอบในหนูขาวซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วยฮีสตามีน พบว่าสามารถต้านการอักเสบ (8) นอกจากนี้สารสกัดน้ำร้อนและเอทานอล 95 % ขนาด 18 มก./กก. (9), 180 และ 500 มก./กก. (10), 100 และ 200 มก./กก. (11), 1.1 ก./กก. (12), 350 มก./กก. (13) และไม่ระบุขนาด (14-16) โดยป้อนทางปาก ให้ทางสายยางเข้าสู่กระเพาะอาหาร และฉีดเข้าช่องท้อง ทดสอบในหนูขาว หนูถีบจักร และหนูเผือก ซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วย carrageenan (8-11, 13), dextran (10), paw immersion ในน้ำร้อน (10), ก้อนสำลี (10, 12) และ adjuvant (16), พบว่าสามารถลดการอักเสบได้ เมื่อให้ยาชงกับสารสกัดน้ำร้อนจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 100 มก./กก .ทางสายยางเข้ากระเพาะอาหารของหนูขาวหรือหนูถีบจักร ซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วย carrageenan, dextran, paw immersion ในน้ำร้อน (11), adjuvant (11,17) ก้อนสำลี (12) และ mustard (13) พบว่าไม่สามารถลดการอักเสบได้

3. ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย

สารสกัดเอทานอล 95% จากเหง้าแห้งและราก ความเข้มข้น 25 มก./หลุม ทดสอบในจานเพาะเชื้อ Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus epidermidis, Streptococcus pyogenes พบว่าสามารถต้านเชื้อแบคทีเรียได้ (18) แต่ก็พบว่าบางการทดลอง เมื่อทดสอบกับเชื้อ S. aureus, S. pyogenes สามารถต้านเชื้อได้เพียงเล็กน้อย (19) สารสกัดน้ำจากราก ความเข้มข้น 10 มล./จานเพาะเชื้อ (19) สารสกัดเอทานอล 95% จากราก ไม่ระบุขนาด (20) สารสกัดน้ำ เฮกเซน และเอทานอลจากราก ความเข้มข้น 200 มก./มล. (21) สารสกัดเมทานอลจากราก ไม่ระบุขนาด (22) ทดสอบในการจานเพาะเชื้อ S. aureus (19-21), P. aeruginosa (21, 22) พบว่าไม่สามารถต้านเชื้อแบคทีเรียได้

หลักฐานความเป็นพิษและการทดสอบความเป็นพิษ

1. การทดสอบความเป็นพิษในมนุษย์

เมื่อนำสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ไปใช้เป็นยาระบายในคน พบ 5 ราย เกิดเป็นพิษ โดยมีอาการความดันโลหิตสูง โดยระดับโพแทสเซียมไอออนเพิ่ม พลาสมาเรนิน และระดับ aldosterone ลดลง (23) นอกจากนี้คนที่รับประทานสารสกัดน้ำจากรากไม่ระบุขนาด พบว่ามีอาการความดันโลหิตสูง กระดูกจมูก ขากรรไกร นิ้วมือนิ้วเท้าโตกว่าปกติ (acromegaly) และมีอาการบวมน้ำร่วมด้วย (24) นอกจากนี้ยังพบรายงานอาการความดันโลหิตสูงเมื่อรับประทานรากชะเอมเทศ ได้แก่ หญิงรับประทานรากชะเอมเทศไม่ระบุขนาด (25) หญิงอายุ 40 ปี รับประทานรากชะเอมเทศ ขนาด 100 ก./วัน (26) คนไข้หญิงประวัติเป็นโรคเบื่ออาหาร (27) ชายอายุ 36 ปี รับประทาน ขนาด 25 ก./วัน นาน 1 เดือน (28) และเด็กชายอายุ 15 ปี รับประทานลูกอมที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบอยู่ 0.5 ก. (29) นอกจากนี้ยังมีรายงานความเป็นพิษของตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ โดยก่อให้เกิดความดันโลหิตสูง ได้แก่ หญิงรับประทานตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 0.25 กก./วัน (30) และยังมีรายงานว่าหญิงรับประทานชาชงชะเอมเทศ ขนาด 3 ล./วัน มีอาการความดันโลหิตสูง (31)

รายงานความเป็นพิษอื่นๆ ได้แก่ ชายอายุ 15 ปี รับประทานรากชะเอมเทศ ขนาด 100-200 ก./วัน มีอาการกล้ามเนื้อไม่มีแรง (32) ผู้ที่รับประทานรากชะเอมเทศ (ไม่ระบุขนาด) พบความเป็นพิษต่อตับ (33) เมื่อรับประทานสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ (ไม่ระบุขนาด) พบความเป็นพิษ (34) ผู้หญิงอายุระหว่าง 38-55 ปี รับประทานสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ขนาด 25-200 ก. ทุกวันเป็นเวลา 6 เดือนถึง 5 ปี พบความผิดปกติของ renin-angiotensin-aldosterone จากกระดูกสันหลัง ส่งผลให้เกิดการสูญเสียโพแตสเซียมในกระดูก (35-36) หญิงอายุ 69 ปี รับประทานสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศขนาด 150 มก./วัน ติดต่อกันนาน 1 เดือน พบมีอาการ pseudoaldosteronism (37) คนไข้เพศชายรับประทานรากชะเอมเทศ ขนาด 150 มก./วัน มีอาการบวมน้ำที่ปอด หลังจากรับประทานติดต่อกันนาน 3 วัน (38) เด็กชายรับประทานรากชะเอมเทศ(ไม่ระบุขนาด) มีอาการ pseudohyperaldosteronism (39) นอกจากนี้ มีรายงานว่าผู้ใช้มีอาการป่วยและตาย เมื่อรับประทานชะเอมเทศ (ไม่ระบุส่วนและขนาด) แต่เป็นเพียง review article (40) เมื่อให้ผู้ป่วย 31 คนรับประทานยาต้มจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 200 มล./วัน ไม่พบความเป็นพิษ (41) ผู้ที่รับประทานสารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ โดยมี glycyrrhizin อยู่ 48-58 % ขนาด 0.63 ก./กก. ให้นาน 90 วัน ไม่พบความเป็นพิษ เมื่อรับประทานขนาด 2.5 ก./กก. นาน 3 เดือน พบความเป็นพิษ แต่อาการจะดีขึ้นเมื่อหยุดการใช้ (42) นอกจากนี้ยังมีหญิงอายุ 22 ปี รับประทานตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบแล้วมีผลต่อการทำงานของสมองส่วน cerebral ซึ่งทำให้มีอาการ ปวดหัว และอาเจียน (30) ผู้ที่รับประทานสารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 45-75 ก. 4 รายเกิดอาการผิวหนังและซีรั่มสีจางลง (43)

2. การทดสอบความเป็นพิษในสัตว์ทดลอง

สารสกัดเอทานอล-น้ำ (1:1) จากราก ฉีดเข้าช่องท้องหนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD₅₀) เท่ากับ 681 มก./กก. (44) และสารสกัดน้ำซึ่งมี glycyrrhizin อยู่ 48-58 % ฉีดเข้าช่องท้องหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD₅₀) เท่ากับ 1.5 ก./กก. เมื่อป้อนทางปากหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD₅₀) เท่ากับ 16 ก./กก. เมื่อฉีดเข้าใต้ผิวหนังหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD₅₀) เท่ากับ 4.2 ก./กก.(42) อีกการทดลองพบว่าสารสกัดเอทานอล 30% จากราก ไม่ระบุขนาดป้อนให้ทางปากหนูถีบจักรพบว่า ค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD₅₀) เท่ากับ 32 มล./กก. (45) สารสกัดจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ เมื่อฉีดเข้าช่องท้องหนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายมากที่สุด (MLD) เท่ากับ 23.6 ก/กก (27) นอกจากนี้การทดสอบตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ทดสอบในหนูถีบจักรเพศผู้เพศเมีย พบว่าค่า LD₅₀ มากกว่า 5 ก./กก. (46) และสารสกัดเอทานอลจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ทดลองในหนูถีบจักรพบว่าค่า LD₅₀ เท่ากับ 1.8 ก./กก.(47)

3. พิษต่อตัวอ่อน

สารสกัดเอทานอล 40% จากราก ขนาด 1.6 มล./กก. ทดสอบในกระต่ายและหนูขาวที่ตั้งท้อง ไม่พบความเป็นพิษต่อตัวอ่อน นอกจากนี้การศึกษาความเป็นพิษ พบว่าเมื่อให้สารสกัดดังกล่าวเป็นเวลา 13 สัปดาห์ ไม่พบความเป็นพิษต่อทุกระบบ (48) ยังพบว่าสารสกัดเอทานอล 95% จากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 250 มก./กก. ให้ทางสายยางเข้าสู่กระเพาะอาหารหนูขาวที่ท้อง พบความเป็นพิษต่อตัวอ่อนแต่ผลที่ได้ไม่แน่นอน (equivocal) (49) และสารสกัดไม่ระบุส่วน ขนาด 200 มก./กก. ทดสอบในหนูขาวและหนูถีบจักร ไม่พบความเป็นพิษต่อระบบต่างๆของร่างกาย (50) นอกจากนี้ยาชงจากรากชะเอมเทศ ไม่ระบุขนาด ให้ทางสายยางเข้าสู่กระเพาะอาหารสุนัขและหนูขาว ไม่พบความเป็นพิษ (51)

4. พิษต่อเซลล์

สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ความเข้มข้น 250 มคก./มล. และ 500 มคก./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง CA-mamary-microalveolar พบว่าความเข้มข้นขนาด 250 มคก. มีความเป็นพิษต่อเซลล์อย่างอ่อน ส่วนความเข้มข้น 500 มคก. ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ (36) นอกจากนี้ยังพบว่าสารสกัดน้ำร้อนจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ความเข้มข้น 500 มคล./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง cells-HE-1 ความเข้มข้น 250 มคล./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง CA-JTC-26 พบว่าที่ความเข้มข้น 500 มคล. ไม่มีความเป็นพิษต่อเซลล์ ส่วนความเข้มข้น 250 มคล. พบว่ามีพิษต่อเซลล์ (52) อีกการทดลองหนึ่งพบว่าสารสกัดเอทานอล-น้ำ (1:1) จากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 25 มคก./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง CA-9KB ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ (46) สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 2 มก./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Hela cells ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ (53) สารสกัดน้ำ สารสกัดเมทานอล จากรากชะเอมเทศ ความเข้มข้น 100 มคก/มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Vero cells ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ (54) นอกจากนี้สารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ความเข้มข้น 10% (55) ความเข้มข้น 400 มคล./มล. (56) ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Hela cells และ cell-MT2 ตามลำดับ ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดเมทานอลจากราก ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Ishikava cells และ S-30 cells พบว่าค่า IC₅₀ เท่ากับ มากกว่า 20 มคก./มล. แต่ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ (57)

5. ฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์

สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่ระบุความเข้มข้น ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Salmonella typhimurium TA100, TA98 ไม่พบฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ (58)

จากผลการทดสอบชี้ให้เห็นว่าชะเอมเทศอาจช่วยแก้ไอ โดยลดการอักเสบ และทำให้ชุ่มคอ แต่ต้องระมัดระวังในเรื่องความเป็นพิษและทำให้เกิดอาการความดันสูงได้ถ้าใช้ในขนาดสูง และต่อเนื่อง

เอกสารอ้างอิง

1. Patcharin B, Pusit S, Malee L. Preparation and evaluation of cough pills from natural products. Special project, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, 1984:30pp.

2. Junzo K, Kayo M. Effect of anti-tussive ingredient of kanzo (licorice) on capsaicin-induced coughs in chronically cigarette smoke exposed guinea-pigs. Kanyo to Men’eki, Arerugi 2002;16:38-45.

3. Rao NH. Kanchanara gugulu kwatha in rheumatic diseases, a new dimension in kwatha preparations. Rheumatism 1982;17(2):59-67.

4. Keijiro T, Maratashi H. Pharmacological studies on herb peony root. II. Antiinflammatory effect, inhibitory effect on gastric juice secretion preventive effect on stress ulcer, antidiuretic effect of peoniflorin and combined effect with licorice component F_m100. Yakugaku Zasshi 1969;89(7):887-92.

5. Basavarajaiah CR, Lucas DS, Anadarajashekhar R, Parmesh RR. Fundamentals of Ayurvedic pharmacetuicals: anti-inflammataory activity of different preparations of three medicinal plants. J Res Edu Ind Med 1990;9(3):25-30.

6. Han BH, Chi HJ, Han YN, Ryu KS. Screening on the anti-inflammatory activity of crude drugs. Korean J Pharmacog 1972;4(3):205-9.

7. Dabral PK, Sharma RK. Evaluation of the role of rumalaya and geriforte in chronic arthritis-a preliminary study. Probe 1983;22(2):120-7.

8. Hong ND, Koo BH, Joo SM, Lee SK. Studies on the efficacy of combined preparation of crude drugs (XXXVI). Effects of sipmidojuksan on the central nervous and cardiovascular systems. Korean J Pharmacog 1988;19(2):141.

9. Sugishita E, Amagaya S, Ogihara Y. Studies on the combination of Glycyrrhizae radix in shakuyakukanzo-to. J Pharmacobio Dyn 1984;7:427-35.

10. Kato M, Hayashi M, Hayashi M, Maeda T. Pharmacological studies on saiko-prescriptions. III. Inhibitory effects of saiko-prescriptions on experimental inflammatory actions in rats. Yakugaku Zasshi 1983;103(4):466-72.

11. Kato M, Marumoto M, Hayashi M, Maeda T, Hayashi E. Pharmacological studies on saiko-prescriptions. IV. Effect of shosaiko-to on swelling of rat hind paws induced by carrageenin. Yakugaku Zasshi 1984;104(5):509-14.

12. Shimizu K, Amagaya S, Ogihara Y. Combination effects of shosaikoto (Chinese traditional medicine) and prednisolone on the anti-inflammatory action. J Pharmacobio Dyn 1984;7(12):891-9.

13. Venkataranganna MV, Gopumadhavan S, Mitra SK, Anturlikar SD. Anti-inflamatory activity of JCB, a polyherbal formulation. Indian drugs 2000;37(11):543-6.

14. Anon. Antiinflammatory preparations. Patent:Japan Kokai Tokkyo Koho 81 138,121, 1981:3 pp.

15. Ghrita J. Studies on anti-inflammatory activity of a polyherbal formulation. Indian drugs 2002;39(1):42-4.

16. Kakimoto M, Takasugi N, Fuwa T, Saito H. Anti-inflammatory and anti-allergic effects of a preparation of crude drugs, a remedy for nasal disease (fujibitol). Pharmacometrics 1984;28(4):555-65.

17. Kuraishi Y, Nanayama T, Yamauchi T, Hotani T, Satoh M. Antinociceptive effects of oriental medicine kei-kyoh-zoh-soh-oh-shin-bu-toh in mice and rats. J Pharmacobio Dyn 1990;13(1):49-56.

18. Nimri LF, Meqdam MM, Alkofahi A. Antibacterial activity of Jordanian medicinal plants. Pharmaceutical Biol 1999;37(3):196-201.

19. Naovi SAH, Khan MSY, Vohora SB. Anti-bacterial, anti-fungal and anthelmintic investigations on Indian medicinal plants. Fitoterapia 1991;62(3):221-8.

20. Mitscher LA, Park YH, Omoto S, Clark GW, Clark D. Antimicrobial agents from higher plants, Glycyrrhiza glabra (var. spanish). I. Some antimicrobial isoflavans, isoflavenes, flavanones and isoflavones. Heterocycles 1978; 9:1533.

21. Ahmad I, Mehmood Z, Mohammad F. Screening of some Indian medicinal plants for their antimicrobial properties. J Ethnopharmacol 1998;62(2):183-93.

22. Sabahi M, Mansouri SH, Ramezanian M, Gholam-hoseinian A. Screening of plants from the southeast of Iran for antimicrobial activity. Int J Crude Drug Res 1987;25(2):72-6.

23. Scali M, Pratesi C Zennaro MC, Zampollo V, Armanini D. Pseudohyperaldosteronism from liquorice-containing laxatives. J Endocrinol Invest 1990;13(10):847-8.

24. Taylor AA, Bartter FC. Hypertension in licorice intoxication, acromegaly, and cushing's syndrome. Hypertens Physiopathol Treat 1977;1977:755.

25. Cumming AMM. Metabolic effects of liquorice. Brit Med J 1977;1977(1):906.

26. Heikens J, Fliers E, Endert E, Ackermans M, Van montfrans G. Liquorice-induced hypertension - a new understanding of an old disease: case report and brief review. Neth J Med 1995;47(5):230-4.

27. Ishikawa S, Kato M, Tokuda T, et al. Licorice-induced hypokalemic myopathy and hypokalemic renal tubular damage in anorexia nervosa. Int J Eat Disord 1999;26(1):111-4.

28. Jimenez AB, Murillo LJ, Perez FJM, et al. Acute rhadbomyolysis and tetraparesis secondary to hypokalemia due to licorice ingesta. An Med Intern (Madrid) 1995;12(1):33-5.

29. Van der zwan A. Hypertension encephalopathy after liquorice ingestion. Clin Neurol Neurosurg 1993;95(1):35-7.

30. Dellow EL, Unwin RJ, Honour JW. Pontefract cakes can be bad for you: refractory hypertension and liquorice excess. Nephrol Dial Transplant 1999;14(1):218-20.

31. Brouwers AJ, van der meulen j. Licorice hypertension also caused by licorice tea. Ned Tijdschr Geneeskd 2001(145):744-7.

32. Caradonna P, Gentioloni N, Servidei S, Perrone GA, Greco AV, Russo MA. Acute myopathy associated with chronic licorice ingestion: reversible loss of myoadenylated deaminase activity. Ultrastruct Pathol 1992;16(5):529-35.

33. Graham-brown R. Toxicity of Chinese herbal remedies. Lancet 1992;340(8820):673-4.

34. Morgan JP. The Jamaica ginger paralysis. J Amer Med Ass 1982;248(15):1864-7.

35. Epstein MT, Espiner EA, Donald RA, Hughes H. Liquorice toxicity and the renin-angiotensin-aldosterone axis in man. Brit Med J 1977;1977(1):209.

36. Sato A. Studies on anti-tumor activity of crude drugs. I. The effects of aqueous extracts of some crude drugs in shortterm screening test. Yakugaku Zasshi 1989;109(6):407-23.

37. Kageyama K, Watanobe H, Nishie M, Imamura KI, Suda T. A case of pseudoaldosteronism induced by a mouth refresher containing licorice. Endocrine J 997;44(4):631-2 .

38. Chamberlain JJ, Abolink IZ. Pulmonary edema following a licorice binge. West J Med 1997;167(3):184-5.

39. Cataldo F, Di stefano P, Violante M, Traverso G, Mule M. Pseudohyperaldosteronism secondary to liquorice intoxication associated with haemorrhagic gastritis. Ped Med Chir 1996;18(3):219-21.

40. Lutomski J, Nieman C. Liquorice, Glycyrrhiza glabra L. - composition, uses and analysis. Food chem 1990; 38:119-43.

41. Sheehan MP, Stevens H, Ostlere LS, Atherton DJ, Brostoff J, Rustin MH. Follow-up of adult patients with atopic eczema treated with Chinese herbal therapy for 1 year. Clin Exp Dermatol 1995;20(2):136-40.

42. Komiyama K, Kawakubo Y, Fukushima T, et al. Acute and subacute toxicity test on the extract from Glycyrrhiza. Oyo Yakuri 1977;14:535-48.

43. Anttila VJ, Makela JP, Soininen K, Helminen V, Tenhunen R. Discolouration of skin and serum after sweet ingestion. Lancet 1993;341(8858):1476-7.

44. Aswal BS, Bhakuni DS, Goel AK, Kar K, Mehrotra BN, Mukherjee KC. Screening of Indian plants for biological activity: part X. Indian J Exp Biol 1984;22(6):312-32.

45. Leslie GB. A pharmacometric evaluation of nine bio-strath herbal remedies. Medita 1978;8(10): 3-19.

46. สุจิตรา ทองประดิษฐ์ ยุวดี วงษ์กระจ่าง วิสุดา สุวิทยาวัฒน์ จรุงจันทร์ กิจผาติ. การศึกษาความเป็นพิษของยาหอม. วารสารสมุนไพร 2542;6(1):1-10.

47. Jagetia GC, Baliga MS, Aruna R, Rajanikant GK, Jain V. Effect of abana (a herbal preparation) on the radiation-induced mortality in mice. J Ethnopharmacol 2003;86:159-65.

48. Leslie GB, Salmon G. Repeated dose toxicity studies and reproductive studies on nine bio-strath herbal remedies. Swiss Med 1979;1(1/2):1-3.

49. Chaturvedi GN, Mahadeo P, Agrawal AK, Gupta JP. Some clinical and experimental studies on whole root of Glycyrrhiza glabra Linn. (yashtimadhu) in peptic ulcer. Indian Med Gaz 1979;113:200-5.

50. Tsurumi K, Fujimura H. Change of purgative activity and subacute toxicity by successive administration of cathartic preparation (dk-ext) made from water extract of rhubarb and licorice. Oyo Yakuri 1975;10(2):329-41.

51. Ubasheev IO, Lonshakova KS, Matkhanov EI, Azhunova TA, Tolmacheva EL, Strubinova VN. Cellular-molecular assessment of toxicity and embryotoxicity of cholagogic herbal tea. Khim Farm ZH 1988;22(4):445-50.

52. Sato A. Cancer chemotherapy with oriental medicine. I. Antitumor activity of crude drugs with human tissue cultures in in vitro screening. Int J Orient Med 1990;15(4):171-83.

53. Badam L. In vitro antiviral activity of indigenous glycyrrhizin, licorice and glycyrrhizic acid (sigma) on Japanese encephalitis virus. J Commun Dis 1997;29(2):91-9.

54. Hattori M, Nakabayashi T,: Lim YA, et al. Inhibitory effects of various ayurvedic and Panamanian medicinal plants on the infection of Herpes simplex virus-1 in vitro and in vivo. Phytother Res 1995;9(4):270-6.

55. May G, Milluhn G. Antiviral activity of aqueous extracts from medicinal plants in tissue cultures. Arzneim-forsch 1978;28(1):1-7.

56. Bedoya LM, Palomino SS, Abad MJ, Bermejo P, Alcami J. Screening of selected plant extracts for in vitro inhibitory activity on human immunodeficiency virus. Phytother Res 2002;16(6): 550-4.

57. Liu J, Burdette JE, Xu H, Gu C, et al. Evaluation of estrogenic activity of plant extracts for the potential treatment of menopausal symptoms. J Agr Food Chem 2001;49(5):2472-9.

58. Sakai Y, Nagase H, Ose Y, Sato T, Kawai M, Mizuno M. Effects of medicinal plant extracts from Chinese herbal medicines on the mutagenic activity of benzo[a]pyrene. Mutat Res 1988;206(3):327-34.