สบู่ขาว หรือ สบู่ดำ ชื่อวิทยาศาสตร์ Jatropha curcas L. วงศ์ Euphorbiaceae ชื่ออื่น ๆ สบู่ดำ สบู่หัวเทศ สลอดดำ สลอดป่า สลอดใหญ่ สีหลอด พมักเยา มะเยา มะหัว มะโห่ง มะหุ่งฮั้ว หงเทก Curcas bean, Barbadus nut, Purcing nut, Physic nut, Kukui haole ลักษณะของพืช ไม้พุ่มขนาดใหญ่ สูง 2-5 เมตร เปลือกต้นเรียบลื่น บาง มีสีเขียว มียางสีขาวปนเทา ใบบางรูปหัวใจ ขอบใบหยัก 3-5 ลอน เส้นใบมีลักษณะคล้ายนิ้วมือ 5-7 เส้น ดอกขนาดเล็ก เป็นดอกช่อ ออกดอกตลอดปี ผลอ่อนสีเขียว แต่เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้ม เมล็ดกลม รี สีดำ ผิวเรียบลื่น ส่วนที่เป็นพิษ ผลและเมล็ดมีพิษมากที่สุด กิ่ง ใบ มีพิษรองลงมา สารพิษที่พบ สารกลุ่ม toxalbumin คือ curcin และ jatrophin อาการพิษ    อาการพิษในเด็กจะเกิดขึ้นเมื่อรับประทานเพียง 1-5 เมล็ด เท่านั้น ส่วนในผู้ใหญ่มีรายงานว่าอาการพิษอาจเกิดขึ้นเมื่อรับประทาน 1-20 เมล็ด อาการพิษอาจเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลัน โดยจะเกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน ปวดท้อง อ่อนเพลีย จุกเสียด กระหายน้ำ ปวดศีรษะ อาจถ่ายเป็นเลือด ความดันโลหิตต่ำ การเต้นของหัวใจผิดปกติ ม่านตาขยาย ตัวสั่น ผิวหนังแดง มีอาการเคลิ้มฝัน เลือดออกในจอรับภาพในลูกตา (retina) อาการพิษเกิดภายใน ½ -1 ชั่วโมง    ยางทำให้ตาอักเสบ ระคายเคืองต่อผิวหนังและทำให้เกิดอาการแพ้ ถ้าน้ำยางถูกผิวหนัง ก็จะเกิดอาการแพ้บวมแดงแสบร้อน ตัวอย่างผู้ป่วย - เด็กนักเรียน 5 คน ได้รับประทานเมล็ดสบู่ ไม่ทราบจำนวน หลังรับประทาน 1 ชั่วโมงครึ่ง มีอาการคลื่นไส้อาเจียน ท้องเสีย มีเด็ก 1 คน มีอาการซึม ความดันเลือดต่ำ ทำการรักษาโดยการสวนล้างกระเพาะอาหารให้ผงถ่านกัมมันต์และให้การรักษาตามอาการต่าง ๆ - ส่วนอีกรายหนึ่งเป็นเด็กชายอายุ 3 ขวบ ถูกนำส่งโรงพยาบาลเนื่องจากได้รับประทานเมล็ดสบู่ หลังจากรับประทานเข้าไป 3 ชั่วโมงครึ่ง เด็กมีอาการมึนงง เขียวเนื่องจากขาดออกซิเจน ไม่สามารถเก็บอาหารและน้ำ อาเจียนหรือถ่ายออกหมด ผิวหนังเย็น มีอาการขาดน้ำอย่างรุนแรง ตาลึกโหล ขอบตาเขียวคล้ำ พบว่าความดันเลือด ชีพจร อัตราการหายใจและอุณหภูมิของร่างกายเป็นปกติ ในปัสสาวะมีอัลบูมินเล็กน้อย ใน 24 ชั่วโมงแรก คนไข้ปัสสาวะน้อย - เด็กนักเรียน อายุ 9-14 ปี จำนวน 29 ราย รับประทานเมล็ดสบู่ มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน บางรายมึนงง - เด็กอายุ 12 ปี ได้รับประทานเมล็ดสบู่ดำเข้าไป 2-3 เมล็ด มีอาการท้องเสียอย่างรุนแรง คลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง เมื่อนำส่งโรงพยาบาล แพทย์ได้ทำการล้างท้องและให้น้ำเกลือ - ในต่างประเทศมีรายงาน ผู้ป่วยชายอายุ 18 ปี ถูกนำส่งโรงพยาบาลด้วยอาการอาเจียนและท้องเสีย เนื่องจากรับประทานเมล็ดสบู่ขาวเข้าไปเมื่อ 4 ชั่วโมงที่ผ่านมา ผู้ป่วยมีอาการปวดท้อง อาเจียน ท้องเสียและมีอาการขาดน้ำอย่างรุนแรงหลังจากรับประทานเข้าไปได้ 1 ชั่วโมง - ชายวัย 48 ปี ถูกนำส่งโรงพยาบาลด้วยอาการท้องเสียหลังจากรับประทานเมล็ดสบู่ขาวเข้าไปประมาณ 5 ชั่วโมงที่ผ่านมา ผู้ป่วยมีอาการอาเจียนอย่างรุนแรงและท้องเสียทุก ๆ 3 นาที นาน 45-60 นาที นอกจากนี้ยังมีอาการกระหายน้ำ ม่านตาขยาย ปวดเกร็งท้องและขา หลังจากรับประทานเข้าไปได้ 1 ชั่วโมง - ในทวีปแอฟริกาใต้ มีรายงานผู้ป่วย 58 ราย รับประทานเมล็ดสบู่ขาว พบว่ามีผู้ป่วย 50 ราย มีอาการคลื่นไส้ อาเจียนและปวดท้อง มีผู้ป่วย 16 รายที่เกิดอาการท้องเสีย และผู้ป่วย 31 รายที่เกิดอาการระคายเคืองทางเดินอาหาร การรักษา - ทำให้อาเจียนเอาเมล็ดสบู่ขาวที่กินเข้าไปออกมา ถ้ายังไม่อาเจียน ให้น้ำเชื่อม ipecac และ รับประทานยาเคลือบกระเพาะอาหารและลำไส้ บางรายอาจให้ผงถ่านช่วยดูดซับสารพิษและรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุดเพื่อล้างท้อง - ให้รับประทานยาถ่ายประเภทเกลือ เช่น ดีเกลือ หรือให้ผงถ่าน เพื่อลดการดูดซึมสารพิษและระวังอาการขาดน้ำและอิเลกโตรไลท์ โดยให้น้ำเกลือเพื่อทดแทนน้ำที่สูญเสียไป ถ้าเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ให้ dextrose infusion เพื่อรักษาภาวะสมดุล - ลดการอุดตันของท่อในไตเนื่องจากเม็ดเลือดแดงที่เกาะกลุ่มกัน โดยให้รับประทานโซเดียมไบคาร์บอเนต เช่น โซดามิ้นต์ วันละ 5-15 กรัม (1-50 เม็ด) เพื่อทำให้ปัสสาวะเป็นด่าง (ปรับ pH ประมาณ 7.5) ควบคุมการทำงานของไต (ต้องระวังอาการไตวายและหมดสติด้วย) - ให้อาหารประเภทคาร์โบไฮเดรตสูง เช่น น้ำตาล งดอาหารที่มีไขมัน - ถ้ามีอาการชักเกร็ง ให้ diazepam กรณีมีอาการหายใจขัด ให้ออกซิเจน บรรณานุกรม - นพมาศ สุนทรเจริญนนท์. พืชพิษ (Poisonous Plants). ใน รุ่งระวี เต็มศิริฤกษ์กุล และคณะ (บรรณาธิการ). สมุนไพร: ยาไทยที่ควรรู้. กรุงเทพมหานคร: บริษัทอมรินทร์พริ้นติ๊งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2542. - นันทวัน บุณยะประภัศร อรนุช โชคชัยเจริญพร (บรรณาธิการ). สมุนไพร ไม้พื้นบ้าน เล่ม 4. กรุงเทพมหานคร: บริษัทประชาชนจำกัด, 2543. - ฝ่ายควบคุมความปลอดภัยด้านเคมีวัตถุ กองวิชาการ คณะกรรมการอาหารและยา. พืชพิษ, 2537. - ส่วนพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิชาการป่าไม้ กรมป่าไม้. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์. ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม. กรุงเทพมหานคร: บริษัทประชาชน จำกัด, 2544. - สุมาลี ศรีจามร ภาวิต ปุญญฤทธิ์. พิษจากเมล็ดสบู่ดำ. วารสารโรคติดต่อ 2529;12(4):400-5. - Abdu-Aguye I, Sannusi A, Alafiya-Tayo RA, et al. Acute toxicity studies with Jatropha curcas L. Human Toxicol 1986;5(4):269-74. - Joubert PH, Brown JM, Hay IT. Acute poisoning with Jatropha curcas (purging nut tree) in children. South Afri Med J 1984;65(18):729-30. - Mampane KJ, Joubert PH, Hay IT. Jatropha curcas: use as a traditional Tswana medicine and its roles as a cause of acute poisoning. Phytother Res 1987;11:50-1. - Wee YC, Gopalakrishnakone P, Chen A. Poisonous plants in Singapore-a colour chart for identification with symptoms and sings of poisoning. Toxicon 1988;26(1):47.